Antik Yunan dönemi, tarihin en önemli dönemlerinden biridir. Bu dönemin iki önemli şehir devleti ise Atina ve Sparta’dır. Atina, demokrasinin doğduğu, kültürün ve sanatın en yüksek seviyeye çıktığı bir şehirdi. Perikles’in liderliği altında gerçekleşen Altın Çağ, Atina’yı tarihin en güçlü şehir devletlerinden biri yaptı. Sparta ise disiplinli bir orduya sahip, güçlü bir askeri gücü temsil ediyordu. Agoge eğitim sistemi ve katı toplumsal yapısı Sparta’yı farklı kılıyordu. Bu iki farklı şehir devleti, Antik Yunan tarihinde önemli bir yere sahip.
Atina
Antik Yunan’ın önemli şehir devleti Atina, tarih boyunca birçok alanda öne çıkmıştır. Özellikle, demokrasinin doğduğu yer olarak bilinir. Atina, MÖ 5. yüzyılda Perikles’in liderliği altında en parlak dönemlerini yaşamıştır. Bu dönemde sanat, felsefe ve mimaride önemli gelişmeler kat edilmiş, Atina Akropolisi inşa edilmiştir. Peloponez Savaşı’nda da önemli bir rol oynamış olan Atina, savaş sonunda Sparta’nın zaferiyle sonuçlanmıştır. Ancak, Atina’nın demokrasi anlayışı günümüzdeki anlayışımızdan oldukça farklıdır. Din, etnik köken gibi faktörler seçimlerde belirleyici etkenler olmuştur.
Atina’nın Tarihi
Atina antik dönemin en önemli şehir devletlerinden biridir. Şehrin tarihi MÖ 5. yüzyıla kadar uzanır. Atina, başlangıçta bir monarşi yönetimine sahipti, ancak sonrasında demokrasi sistemine geçti. Kentin en parlak dönemi, Perikles’in liderliği altında MÖ 5. yüzyılda gerçekleşti. Bu dönemde sanat, felsefe ve mimaride önemli gelişmeler oldu ve Atina Akropolisi inşa edildi. Ünlü filozof Sokrates ve ünlü tarihçi Herodot da bu dönemde yaşamışlardır. Ancak, bu parlak dönem Peloponez Savaşı ile sonlandı ve Atina’nın gücü azaldı.
Perikles Dönemi
Atina’nın en ünlü liderlerinden biri olan Perikles’in dönemi, Antik Yunan tarihinde oldukça önemlidir. O dönemde sanat, mimari ve felsefe alanlarında önemli gelişmeler yaşanmıştır. Perikles, şehrin kalkınması için önemli projeler gerçekleştirmiş ve Atina’nın Golden Age olarak adlandırılan altın çağına damgasını vurmuştur.
Perikles döneminde inşa edilen en önemli yapı Atina Akropolisi’dir. Akropolis, büyük bir tapınak kompleksidir ve Antik Yunan mimarisinin en önemli örneklerinden biri olarak kabul edilir. Ayrıca, bu dönemde Parthenon tapınağı ve Propylaea kapısı da inşa edilmiştir.
Perikles dönemi, aynı zamanda felsefe alanında da önemli bir gelişme yaşanmasına neden olmuştur. Sokrates, Platon ve Aristoteles gibi ünlü filozoflar bu dönemde yaşamıştır. Sanat alanında da büyük gelişmeler yaşanmıştır. Ünlü heykeltıraşlar Phidias ve Praxiteles, bu dönemde eserlerini yaratmışlardır.
Peloponez Savaşı
Peloponez Savaşı, Antik Yunan döneminin en önemli savaşlarından biriydi. Atina ve Sparta gibi büyük şehir devletleri arasında gerçekleşti. Atina, savaşın anahtar oyuncularından biriydi ve güçlü deniz filosu ile savaşın başında avantaj sağladı. Ancak, Sparta’nın güçlü kara ordusu ve müttefikleri sayesinde savaşı kazandığı biliniyor. Savaşın sonucu, Atina’nın zayıflamasına ve Sparta’nın gücünün artmasına sebep oldu. Peloponez Savaşı, antik dünya için önemli bir dönüm noktasıydı ve Yunanistan’daki siyasi harita üzerinde önemli değişikliklere neden oldu.
Atina’nın Demokrasi Anlayışı
Atina, tarihteki ilk demokrasinin doğduğu yerdir. Ancak, günümüzdeki demokrasi düşüncesiyle karşılaştırıldığında oldukça farklı bir anlayışa sahipti. Demokrasi, sadece özgür doğmuş Atina erkekleri için geçerliydi ve kadınlar, köleler ve yabancılar oy kullanamazlardı.
Bir diğer önemli özellik ise, Atinalılar, tarih boyunca popülerleşen “sortition” adı verilen bir kura sistemini kullanıyorlardı. Her yıl, önemli görevlere, idari meclis ve jüriye, kura yoluyla seçilirlerdi. Bu sayede, o dönemde popüler olan ayrıcalıklı kesimlerin kontrolünü engellediler ve demokrasinin daha adil bir şekilde işlemesini sağladılar.
Buna karşın, Atina’daki demokrasi sistemi aynı zamanda oldukça karmaşıktı ve birçok sisteme dayanıyordu. Bireysel ve grup özgürlüğü de dahil olmak üzere birçok farklı özelliği vardı. Tarih boyunca birçok değişime uğramış olsa da, Atina demokrasisi, tarihte önde gelen demokrasi sistemi olarak kalmaktadır.
Sparta
Sparta, Antik Yunan dönemi boyunca önemli bir şehir devletiydi. Peloponez Savaşı’nda Atina ile birlikte yer aldı ve Yunanistan’daki güç mücadelesinde önemli bir rol oynadı. Sparta’nın tarihi MÖ 8. yüzyıla kadar uzanır ve kent, Yunanistan’daki en güçlü askeri güçlerden biri olarak kabul edilirdi.
Sparta’nın gerçek adı Lakedaimon’dur ve kent, helotlar adı verilen köleleri kullanarak güçlü bir ordu kurdu. Sparta’nın eğitim sistemi de oldukça ünlüdür. Erkek çocuklarını asker olarak yetiştirmek adına sert bir eğitim sistemine sahip olan Sparta, Agoge adı verilen sistemle bu amaç doğrultusunda hareket ediyordu.
Ayrıca, Sparta’nın toplumsal yapısı oldukça katıydı ve kentte yaşayanların yaşamları önceden belirlenmişti. Sparta’da kişi ya asker olmak için doğmuş, ya da asker doğurmak üzere evlenmişti.
Sparta’nın Tarihi
Sparta, Antik Yunan dönemindeki en güçlü askeri güçlerden biriydi ve tarihi, MÖ 8. yüzyıla kadar uzanır. Kent, Taygetos dağlarıyla çevrili bir vadiye kurulmuştur. Sparta’nın tarihi üzerine pek çok efsane anlatılsa da, gerçekten bilinenler oldukça sınırlıdır. Ancak, kente hakim olan askeri güç ve katı toplumsal yapı, Spartalıları Yunanistan’daki en önemli kentlerden biri haline getirdi. Özellikle Pers İmparatorluğu’na karşı yapılan Termopylae Muharebesi, Sparta’nın tarihinde önemli bir yere sahiptir.
Lakedaimon
Antik Yunan şehir devleti Sparta’nın asıl adı Lakedaimon’dur. Kent, askeri yönden oldukça güçlüydü ve helotlar adı verilen köleleri kullanarak oluşturduğu ordu sayesinde rakiplerine karşı üstünlük sağladı. Helotlar, Sparta için çok değerliydi çünkü onlar sayesinde askerlerine daha fazla zaman ayırabiliyorlardı. Spartalı askerler, üç farklı sınıfa ayrılırdı: homoioi (eşitler), perioikoi (çevre şehirlerde yaşayanlar) ve helotlar. Homioi, ülke içinde yaşayan tam teşekküllü vatandaşlardı ve Sparta’nın askeri elitini oluşturuyordu. Perioikoi ise Spartalı olmayan ve ataları antik dönemlere dayanan eski halklardan oluşuyordu. Helotlar ise savaş esirleriydi ve Spartalılar tarafından köle olarak kullanılıyordu.
Agoge Eğitim Sistemi
Sparta, güçlü bir askeri güç olarak bilinir ve bunun en önemli nedeni Agoge adı verilen sert eğitim sistemidir. Agoge, ülkenin en iyi askerleri olacak erkek çocuklarının eğitimini kapsar. Bu eğitim, çocuklar 7 yaşına geldiğinde başlar ve 20 yaşına kadar devam eder. Eğitimin temel amacı, disiplin, dayanıklılık, cesaret ve askeri becerileri öğretmektir.
Çocuklar, eğitim boyunca askeri eğitmenler ve yaşlı Spartalı erkekler tarafından sert bir şekilde yönetilirdi. Bu eğitim, gençlere az bir yemek vermek, soğukta uyumalarını ve sıkı spor yapmalarını gerektiriyordu. Ayrıca, öğrenciler, hayatta kalmak için hayvanlara ve hatta insanlara karşı savaşmayı öğrenirlerdi. Böylece Agoge, Sparta’nın savaş yeteneği ve gücünü arttıran bir unsurdur.
Agoge, çocukların eğitiminde tam bir askeri disiplin ve güçlü bir dayanıklılık yaratırken, aynı zamanda birçok olumsuz sonuçları da beraberinde getirmişti. Örneğin, bu sisteme göre, çocukların tek hedefi savaşmak olduğundan, diğer alanlarda geri kalmaları kaçınılmazdı. Ayrıca, bu sert eğitim, gençliği yok etmeye ve psikolojik sorunlara neden olabilirdi.
Sparta’nın Toplumsal Yapısı
Sparta’nın toplumsal yapısı, diğer Antik Yunan şehir devletlerinin aksine oldukça katı ve disiplinlidir. Sparta halkı, Spartalılar ve Helotlar olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Spartalılar, askeri kastın üyeleridir ve kentin yönetiminde söz sahibidirler. Helotlar ise kölelerdir ve tarım işleriyle uğraşırlar.
Spartalıların yaşamları, doğduklarından itibaren belirlenir. Yeni doğan bebekler, sağlıklı olup olmadıklarına ve gelecekte asker olacak şekilde yetiştirilebileceklerine dair değerlendirmelerden geçirilir. Eğer bebekler bir kusur gösterirse, ölümü emredilebilir.
Spartalı erkekler, 7 yaşından itibaren Agoge adı verilen sert bir eğitim sistemine tabi tutulurlar. Bu sistemde disiplin, dayanıklılık, cesaret, vatanseverlik ve diğer askeri değerlerin yanı sıra okuma, yazma ve müzik de öğretilirdi. 20 yaşına geldiklerinde, askeri eğitimine devam ederler ve 30 yaşına geldiklerinde askere alınırlar.
Spartalı kadınlar da benzer şekilde askeri eğitime tabi tutulurlar ve sağlıklı bir nesil yetiştirmek için gerektiğinde erkeklerle de evlendirilebilirler. Ancak, kadınların başka bir iş yapmalarına izin verilmez.
Bu katı toplumsal yapısı sayesinde, Sparta bir dönem Yunanistan’daki en güçlü askeri güçlerden biriydi.
