İsrail, Orta Doğu’da yer alan bir ülkedir ve dünya tarihinde önemli bir yere sahiptir. İsrail’in tarihi, tarih öncesi dönemlere kadar uzanmaktadır ve köklü bir geçmişi vardır. İsrail’in kuruluşu ise 20. yüzyılın başlarında gerçekleşmiştir. Bölgedeki diğer devletlerin etkisiyle şekillenen İsrail, bugün Orta Doğu’nun en önemli ülkelerinden biri olarak kabul edilmektedir. İsrail’in siyasi yapısı ve geçmişi oldukça olaylıdır ve gerek Yahudiler tarafından yapılan göçler, gerekse bölgedeki diğer devletlerin etkisiyle İsrail’in kuruluşu oldukça sancılı geçmiştir. Bugün ise İsrail, güçlü bir devlet olmanın yanı sıra Orta Doğu’nun en çok tartışılan konularından biridir.
Kökenleri
İsrail’in kökenleri, tarih öncesi dönemlerine kadar uzanmaktadır. Bölgedeki ilk yerleşimler, MÖ 3000’lere kadar gitmektedir. MÖ 13. yüzyıla kadar bölge, Hitit, Mısırlılar ve Asurlular gibi çeşitli imparatorlukların kontrolü altındaydı. MÖ 1000 yıllarında Kudüs, Kral David tarafından fethedildi ve bir Yahudi krallığı kuruldu. Daha sonraki yıllarda, Persler, Makedonyalılar, Romalılar ve Bizanslılar bölgede hüküm sürdü.
6. yüzyılda Babil İmparatorluğu, Yahudileri köle olarak Esir’ye götürdü. İlk tapınakları yıkılan Yahudiler, MÖ 516 yılında İkinci Tapınağı inşa ettiler. İkinci Tapınak, MÖ 70 yılında Romalılar tarafından yıkıldı ve Yahudiler bir kez daha bölgeden kovuldu. Bu dönemlerde, bölgede farklı peygamberlerin yaşadığı ve Yahudilik, Hristiyanlık ve İslam gibi dinlerin ortaya çıktığı bilinmektedir.
İsrail’in modern tarihi, 19. yüzyılda başlayan bir hareket olan Sionizm ile ilgilidir. Bu hareket, Yahudi halkına bir devlet kurma amacını taşıyordu. 1948 yılında, Birleşmiş Milletler kararıyla İsrail Devleti kuruldu.
Kuruluşu
İsrail’in kuruluşu, Siyonizm hareketinden bağımsız bir şekilde gerçekleşti. İlk kez 14 Mayıs 1948’de bağımsızlığını ilan eden İsrail, bu tarihi adımın yapılmasından önce uzun bir süreçten geçti. İsrail’in kuruluş öyküsü, Birinci ve İkinci Dünya Savaşları sonrası dönemde yasanan siyasi ve sosyal olayların bir sonucuydu. Siyonizm hareketinin ana hedefi, Yahudi halkına ait bir toprak parçası yaratmaktı ve bu hedef 1948’de gerçekleşti. İsrail’in kuruluşu, öncelikle Birleşmiş Milletler’in 1947’deki tasarıları doğrultusunda gerçekleşti.
Bölgenin tarihi
Bölgedeki diğer devletler arasında Mısır, Ürdün, Lübnan, Suriye ve Irak bulunmaktadır. Bölgenin tarihi, toprakların ve yöneticilerinin sık sık el değiştirdiği bir dönemden geçmiştir. Özellikle Osmanlı İmparatorluğu’nun çöküşü ve Birinci Dünya Savaşı sonrası bölgenin paylaşımı, İsrail’in kuruluşuna neden olan ana etkenlerden biri olmuştur.
Bu dönemde, İngilizler bölgede sömürgeci güç olarak bulunmaktaydı. Filistin’deki Yahudi göçleri artarken, Filistin’deki Araplar ve Yahudiler arasında çatışmalar sıklaşıyordu. İsrail’in kuruluşuna izin veren Birleşmiş Milletler kararı, Filistin toprakları üzerindeki siyasi ve askeri belirsizliği daha da artırdı. Sonucunda İsrail’in kuruluşu, bölgedeki Arap ülkeleriyle çatışmaların başlamasına neden oldu.
- Osmanlı İmparatorluğu’nun çöküşü ve Birinci Dünya Savaşı sonrası bölgenin paylaşımı
- İngiliz sömürgeci yönetimi
- Filistin’deki Yahudi göçleri ve Arap-Yahudi çatışmaları
- Birleşmiş Milletler kararı ve Filistin toprakları üzerindeki belirsizlik
Bu yaşananlar, bölgedeki siyasi yapının bugünkü haline kadar uzanan karmaşık evrimini ortaya çıkarmıştır. Şimdi, İsrail, tüm dünyada önemli bir siyasi ve ekonomik güç olarak dikkat çekmektedir.
Birinci Dünya Savaşı
Birinci Dünya Savaşı’nın sonunda, İngiltere, Fransa, Rusya ve İtalya geniş bir bölgedeki sınırları belirlemek için anlaşmalar yapmışlardır. Bu anlaşmalar sonucu Osmanlı İmparatorluğu parçalanarak, Suriye, Irak, Lübnan, Ürdün, Filistin ve diğer ülkelere bölünmüştür. Filistin, Yahudilerin atalarının toprakları olduğuna inanan Siyonist hareketin dikkatini çekmiştir. Ancak, Filistin’deki Arap nüfusundan dolayı Siyonist hareketi ve Filistin’de yaşayan Yahudileri sıkıntılı bir yol bekliyordu. Siyonistler, Yahudilerin Filistin’e göç etmesi için kampanyalar düzenlediler ve Avrupa’da bulunan Yahudilerin Filistin’e göç etmesine yardımcı oldular.
İkinci Dünya Savaşı
İkinci Dünya Savaşı, Yahudi göçü ve İsrail’in kuruluşunda büyük bir rol oynadı. Savaşın sona ermesiyle birlikte, binlerce Yahudi, Nazilerden kaçarak Filistin bölgesine göç etti. Bu göç dalgası, Siyonizm hareketinin yükselişini hızlandırdı ve Filistin’deki Yahudi varlığına yönelik bir talep doğurdu. Bölgeye yapılan göçler, Filistinli Arapların tepkisini çekti ve çatışmalar başladı. Ancak bu süreç, İsrail Devleti’nin doğmasına vesile oldu.
İkinci Dünya Savaşı’nın önemli sonuçlarından biri de, İsrail’in kuruluşu için gerekli ortamı yaratması oldu. İngiliz Mandası altında yaşayan halklar, savaşın bitimiyle birlikte bağımsızlık isteklerini daha güçlü bir şekilde dile getiriyorlardı. Genel olarak, savaş sonrası dönem, tarihte birçok önemli olaya neden oldu ve dünya siyasi arenası özellikle Avrupa, Ortadoğu ve Asya’da önemli değişimler yaşadı.
- İkinci Dünya Savaşı sonrası Yahudi göçleri, Filistin topraklarındaki nüfus yapısını değiştirdi.
- Yahudiler, Nazi zulmünden kaçarak Filistin’e yerleşti.
- Göçler, Siyonizm hareketini güçlendirdi ve İsrail’in kuruluşunu hızlandırdı.
- Bölgede yaşayan Araplar, göçlere karşı çıktı ve çatışmalar başladı.
İkinci Dünya Savaşı ve sonrasındaki dönemde yaşananlar, bugün de Ortadoğu’nun siyasi yapısı üzerinde etkisini sürdürüyor. Ancak İsrail’in kuruluş süreci, yakın tarihte önemli bir dönüm noktası olarak kabul ediliyor.
Modern İsrail’in Kuruluşu
Birleşmiş Milletler ve İsrail’in kuruluş kararı, İkinci Dünya Savaşı’nın ardından Yahudi göçlerinin artması ve dönemin siyasi tartışmaları üzerine alınan bir karardır. 29 Kasım 1947’de Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, Filistin topraklarının İsrail ve Arap devleti olarak ikiye bölünmesine karar verdi ve her iki devlete de özerklik sağlandı. Bu karar, Yahudilerin atalarının topraklarına geri dönüşü olarak görülerek büyük bir mutlulukla karşılanırken, Arap devletleri tarafından tam tersi manada algılandı ve bu karar pek çok çatışmanın da fitilini ateşledi.
14 Mayıs 1948’de İsrail Devleti’nin kurulmasıyla beraber, Arap-İsrail Savaşı başladı ve bu süreçte İsrail, bağımsızlığını kazanmak için yıllar süren mücadeleler verdi. İsrail’in bağımsızlığı modern tarihin en çekişmeli dönemlerinden biridir ve o dönemde Ortadoğu’da çok önemli bir yer edinmiştir.
İsrail Devleti ve Siyasi Tarihi
İsrail Devleti’nin kuruluşu, 1948 yılında gerçekleşti. Devletin siyasi yapısı, seküler bir parlamenter demokrasi şeklindedir. Knesset adlı bir meclisi vardır ve Cumhurbaşkanı, Başbakan tarafından seçilir. Başbakan, hükümetin başında yer alır ve diğer bakanlar tarafından desteklenir. İsrail’in kurucusu ve ilk başbakanı, David Ben Gurion’du ve otoriter bir liderlik özelliği gösterdi. İsrail Devleti’nin kurulmasından bu yana, ülke farklı siyasi partiler tarafından yönetildi. Hükümetler arasındaki ve hükümet içi karmaşalar, İsrail siyasi tarihinde sıklıkla yaşandı.
İsrail, dünya politikasındaki yeri ve Orta Doğu’daki önemi nedeniyle sürekli gündemde yer alır. Terörle mücadele, İsrail’in Batı Şeria’da yerleşimler kurması, İsrail-Filistin barış süreci ve İran’ın nükleer programı, ülkenin son yıllardaki önemli meseleleri arasındadır. Ayrıca, ülkenin çevresindeki devletlerle olan ilişkileri de oldukça önemlidir. Mısır ve Ürdün ile yapılan barış anlaşmaları, İsrail’in bölgesel barışa katkıda bulunmasını sağlamıştır. Ancak, Lübnan, Suriye ve İran ile ilişkileri gergindir.
İlk Dönem
İsrail Devleti’nin kuruluşunun ardından, David Ben Gurion liderliğindeki hükümet ülkenin siyasi ve ekonomik yapısını şekillendirmek için çalışmalara başladı. Öncelikleri arasında güvenlik, göç, tarım ve sanayi gelişimi yer alıyordu. Hükümet, Filistin’den göç eden Yahudilerin yerleşmesi için çeşitli politikalar uyguladı. Bu politikalarla ülkenin nüfusu hızlı bir şekilde arttı ve Yahudi yerleşimleri oluşmaya başladı. Tarımsal kalkınma için de yatırımlar yapıldı ve kurulan tarım kooperatifleri ile üretim arttı. İlk dönemde İsrail, Arap ülkeleriyle ilişkilerini düzeltmeye çalıştı ancak gerginlikler devam etti.
Ülkenin topraklarında barış ve güvenliği sağlamak için de önemli adımlar atıldı. İsrail Savunma Kuvvetleri kuruldu ve askeri gücün geliştirilmesi için yatırımlar yapıldı. İlk İsrail-Arap savaşı olan 1948 Arap-İsrail Savaşı, ülkenin bağımsızlığının sağlanmasında büyük bir rol oynadı. Bu dönemde İsrail, devletleşme sürecini tamamladı ve uluslararası toplumda resmen tanındı.
- Bağımsız İsrail’in kuruluşu
- Ben Gurion liderliğindeki hükümet
- Göç, tarım ve sanayi politikaları
- İsrail Savunma Kuvvetleri’nin kuruluşu
- 1948 Arap-İsrail Savaşı
Ben Gurion, İsrail Devleti’nin kurulmasının ardından ömrünün geri kalanını siyasi liderliğe adamıştır. Ülkenin modern siyasi yapısının kurulmasında da büyük rol oynamıştır.
1967 Sonrası Dönem
1967 Altı Gün Savaşı sonrası İsrail, Gazze Şeridi, Sina Yarımadası, Batı Şeria ve Golan Tepeleri’ni ele geçirdi. Bu toprakların alınması, İsrail için son derece önemli bir stratejik kazanım oldu. Ancak bu toprakların doğal kaynakları, tarım arazileri ve stratejik konumu nedeniyle Filistinlilerin tepkisine neden oldu. Bu dönemde İsrail, doğal gaz ve petrol kaynaklarına sahip Sina Yarımadası’nı birçok turizm bölgesi, sanayi tesisleri ve yerleşim alanları inşa etmek için kullandı.
1967 Altı Gün Savaşı sonrası İsrail, Batı Şeria ile Doğu Kudüs’ü ele geçirerek, tarihi şehirlerde yer alan Yahudi, Hristiyan ve Müslüman inançlarının kesişim noktası olan bölgelerde işgalci güç olarak görülmeye başlandı. Bu durum Filistin devleti kurulması yönünde çabalayanlar tarafından İsrail’e karşı büyük bir protestoya neden oldu.
- 1967 sonrası İsrail, Gazze Şeridi, Sina Yarımadası, Batı Şeria ve Golan Tepeleri’nin kontrolünü ele geçirdi.
- Bu toprakların alınması İsrail için stratejik bir kazanç olmasına rağmen Filistinlilerin tepkisine neden oldu.
- İsrail, Sina Yarımadası’nı turizm bölgesi, sanayi tesisi ve yerleşim alanı inşası için kullandı.
- 1967 Altı Gün Savaşı sonrası İsrail, Batı Şeria ile Doğu Kudüs’ü ele geçirerek, işgalci güç olarak görülmeye başladı.
Yom Kippur Savaşı
1973 Yom Kippur Savaşı, İsrail ve Mısır arasındaki bir savaştır. Mısır, İsrail’i beklenmedik bir saldırıyla şaşırtmıştır. Bu, Mısır’ın Siyasi olarak büyük bir başarıdır. Ancak, İsrail ordusu eskiden olduğu gibi yine de etkileyici bir şekilde mücadele etmiştir. Bu savaşın ardından İsrail, Zafer Hamlesi sırasında aldığı toprakların tamamını terk etmek zorunda kalmıştır. Bu savaş aynı zamanda, İsrail liderliğindeki politik çizgiyi sorgulamak için bir dönüm noktası olarak görülmüştür. Daha hırslı bir siyasetçi olan Menachem Begin liderliğindeki sağ hükümet, İsrail’in toprakları için donanmaları bile çatışmaya sokarken, daha ılımlı düşünen liderler, toprakları verme konusunda daha esnek olmuştur.
Günümüzdeki Durum
Günümüzde İsrail, Orta Doğu’daki en güçlü ülkelerden biridir. Siyasi açıdan, İsrail Devleti, parlamenter bir demokrasi sistemiyle yönetilmektedir ve Knesset adında parlamento işlevi görmektedir. İsrail’in siyasi yaşamındaki en önemli güçler Likud, Neviim ve Merec’tir. Bununla birlikte, İsrail, güçlü jeopolitik konumu nedeniyle bölgede büyük bir etkiye sahiptir. İsrail, önemli kara köprüleri ve deniz limanlarına sahiptir ve Ortadoğu’nun enerji kaynaklarına yakın bir konumda bulunmaktadır. Bununla birlikte, İsrail, bölgede yaşanan tarihi ve politik sorunlarda önemli bir rol oynamaktadır. İsrail’in Arap ve Filistin sorunu, Kudüs’ün statüsü ve İran’la olan ilişkileri gibi konular, bölgede hala büyük bir endişe kaynağı oluşturuyor.
